De wereld is een tuin versierd met gedessineerde bloemen die druipen van het penseel van de Verheven Schoonheid. Elke bloem heeft haar eigen geur, elke danst in haar eigen kleur. Onder deze bloemen is er één die de naam van de Almachtige in onze harten fluistert, die duizend namen en attributen van de Heer omvat: “Allah, Allah…”
De tulp is een bloem die behoort tot de Liliaceae familie, beter bekend als de lelie familie. Ze heeft meestal zes bloemblaadjes en een brede klokvormige beker.[1] De bloemen kunnen eenkleurig en pastelkleurig zijn, of sommige variëteiten hebben twee kleuren en levendige tinten. Tulpen gehoorzamen aan het goddelijke bevel en beginnen met wijsheid te bloeien in de maand april, wanneer de regen van goddelijke genade overvloedig zijn. Wanneer de regen ophoudt, gehoorzamen ze aan een ander goddelijk bevel: ze laten hun bladeren vallen en verwelken. Daarom zijn tulpen bloemen die de komst van de lente aankondigen.
Niets is toevallig in de wereld die geschapen is door de Almachtige Bouwer, en alles is met elkaar verbonden en verweven, net als de tulp en het majestueuze woord “Allah”. Het is prachtig dat de naam “Allah” verborgen is in de tulp. Als je het als woord bekijkt, zie je dat de tulp (لاله) de letters draagt van het Arabische woord voor “Allah” (ﷲ). Beide woorden bevatten een “alif”, twee “lam”s, en een “ha”, en volgens de abjad cijfers komen ze overeen met het getal 66.[2]
De tulp, waaraan een speciale waarde wordt toegekend en die een belangrijk geheim met zich meedraagt, is een van de meest gebruikte motieven in de kunst geworden vanaf de Ottomaanse tijd tot op de dag van vandaag. Overal zijn tulpmotieven te zien, van moskeeën, fonteinen en bruggen tot verschillende kunstvormen zoals marmering, keramiek, stoffen, tapijten en muren van gebouwen. De Selimiye Moskee, versierd met 101 verschillende tulpmotieven op de tegels, is hier een van de mooiste voorbeelden van.
De Selimiye Moskee, het meesterwerk van Mimar Sinan (de Architect) en de Ottomaanse beschaving, betovert onze esthetische zintuigen met zijn elegante enkele koepel en hoge minaretten die als een pen naar de hemel reiken. Architectonisch en esthetisch ongeëvenaard, werd het gebouwd in een periode waarin de Turks-Islamitische beschaving haar hoogtepunt bereikte in het Ottomaanse Rijk. Deze historische moskee, die wordt bewonderd door bezoekers en kunsthistorici, is niet alleen beroemd vanwege zijn immense betekenis, maar ook vanwege het omgekeerde tulpmotief dat is gegraveerd op een van de zuilen die de minbar ondersteunen. Dit omgekeerde tulpmotief heeft de Selimiye Moskee beroemd gemaakt en er zit een melancholisch verhaal achter.
Volgens het verhaal kwam Mimar Sinan jaren na de bouw van de Süleymaniye Moskee van Istanbul naar Edirne om Selimiye te bouwen, de enige grote koepelmoskee uit die tijd. Toen de bouw van dit prachtige meesterwerk, waarvan de voltooiing zeven jaar zou duren begon, was Mimar Sinan al 80 jaar oud. Zijn kinderen waren volwassen geworden en hij had zelfs kleinkinderen. Onder zijn kleinkinderen was er een meisje genaamd Fatma, die zijn oogappel en de vreugde van zijn hart was. Omdat Mimar Sinan het verlangen naar Fatma niet kon verdragen tijdens zijn dagen ver weg van Istanbul in Edirne, wilde hij haar bij hem brengen, al was het maar voor een korte tijd.
Het reizen van Istanbul naar Edirne te paard was in die tijd een moeizame taak. Mimar Sinan stuurde een bericht naar zijn kinderen om hen te informeren over het ondraaglijke verlangen naar Fatma en dat hij in Edirne op haar wachtte. Ondanks de moeilijkheden slaagde Fatma erin om naar haar geliefde grootvader te komen. Mimar Sinan liet zijn kleindochter Fatma geen moment los; hij nam haar mee naar de bouwplaats en keerde met haar terug. De winter in Edirne was echter streng. De achtjarige Fatma kon niet tegen de kou van Edirne en werd ziek, aan haar bed gekluisterd. De artsen werden erbij gehaald en van alle kanten werd geprobeerd om haar ziekte te genezen. Maar het lot had Fatma’s dood voorbestemd.
Fatma’s fragiele lichaam kon de ziekte niet lang weerstaan en in Edirne, waar ze haar grootvader opzocht, begaf ze zich naar de horizon van het paradijs. De dood van zijn kleindochter veranderde de zomer van Mimar Sinan in een winter. Koca Sinan was dagenlang niet in staat om te herstellen. De glimlachende architect die iedereen betoverde met zijn genialiteit was verdwenen en vervangen door een stille man wiens hart zijn verdriet weerspiegelde met een diepe zucht. Mimar Sinan liet een tombe met zes zuilen bouwen voor zijn geliefde Fatma, met daarop een kleine marmeren sarcofaag. Hij liet op het voorhoofd van de sarcofaag schrijven dat deze aan Fatma’s kleinkind toebehoorde en beeldde zijn verdriet uit met een omgekeerde tulp, met gebogen hoofd.
De pijn van de scheiding heeft mijn tranen veranderd in bloed op mijn gele gezicht,
Verdriet heeft mijn gele gezicht in een tulpentuin veranderd.
(Ali Şîr Nevaî)
De lijdensweg van Mimar Sinan, wiens tranen in bloed veranderden door de pijn van de scheiding, beïnvloedde zijn leerlingen en steenbewerkers diep die als motten om hem heen draaiden. Eén van zijn leerlingen kon het niet verdragen; in het geheim hakte hij een omgekeerde tulp aan de voet van de minbar, die in het midden van het interieur van Selimiye werd geplaatst, en verborg het verdriet van Sinan de Grote Architect en de bitterzoete herinnering aan zijn geliefde Fatma eeuwenlang in die tulp.[3]
[1] “Lale”, http://tr.wikipedia.org/wiki/Lale
[2] “Kur’ân Harfleri”, http://www.kuranharfleri.com/tr/yazilar/tarihten/77-allah-hilal-ve-lale
[3] Talha Uğurluel, “Edirne Selimiye Mosque and Reverse Tulip – Stories from our history”
