Mahlûkatını hikmetlerle yaratan Rezzâk-ı Mutlak, en büyüğünden en küçüğüne kadar her birini türlü şekillerde rızıklandırır. Gönderdiği nimetleri, hususi avlanma mekanizmalarıyla aratır ve buldurur. Canlıların rızıklandırılma hâdisesinin hayret verici bir örneği de minicik bir köstebekte sergilenir. Dünyanın en hızlı yiyecek yiyen memeli hayvanı, yıldız burunlu köstebektir. Öyle ki bir nesnenin yenilebilir olduğunu anlayıp yutması, saniyenin beşte birinden daha kısa sürede gerçekleşir. Bunun sırrı, olağanüstü özelliklerle donatılan yıldız burnunda saklıdır. Burnunu çevreleyen yıldız görünümlü 22 dokunacı, “Eimer organları” denilen süper hassas dokunma reseptörleri ile kaplıdır. Bu organlar, su altında bile dokunduğunun yenilebilir olup olmadığını 17 milisaniyede ayırt edebilir. Bu o kadar yüksek bir hızdır ki beyin sinir liflerinin fizikî limitlerine ulaşır.[1]
Sıra Dışı Görünümü
Bu minik köstebek, Amerika Birleşik Devletleri’nin kuzeydoğusu ve Kanada’nın doğusunun büyük bölümünde görülür. Kışın dışarda, karların, hatta buz tabakasının altında bile yüzerken görülebilir. Mükemmel yüzücü ve kazıcı bir hayvandır. Yuvasını bataklık alanların veya akarsuların içinde veya yakınında inşa eder. Canlının bedeninin uzunluğu 18–21 cm, kuyruğunun uzunluğu ise 6–8 cm arasında ölçülmüştür.[2]
Yıldız burunlu köstebek, sulak alanların çamurlu topraklarında yaşayan tek köstebek türüdür. Yaşadığı habitatta, çok miktarda besin bulunur. Canlının süratli beslenmesi, besinleri tünellerini paylaşan rakiplerinden, özellikle de kır farelerinden önce fark edip yemesini sağlar. Aynı zamanda yumuşak çamur içindeki küçük avları tespit edebilmesi için diğer köstebeklere kıyasla daha hassas alıcılara ihtiyaç duyar. Bu ihtiyacına, ezelî rahmetten gelen cevap, olağanüstü hassasiyette yaratılan bir cihazdır: yıldız burun.[3]
Tam Teçhizatlı Biyosensör
Köstebeğe ismini veren meşhur yıldız burun, onu benzersiz hâle getirir. Yıldızın boyutu yaklaşık bir santimetre kadardır, yani insanın parmak ucundan daha küçüktür. Fakat parmaktan beş kat daha hassastır. Bu noktada, organın şekli çok hikmetlidir. Musavvir Rabbimiz onu yıldız gibi şekillendirerek, büyük burunlu diğer köstebeklerden farklı olarak yüzey alanını genişletmiş, temas ve uyarılma verimliliğini artırmıştır.
Hayvan çevresindekileri keşfetmek için, burnunu nesneler üzerinde hızla gezindirir. Burun o kadar süratli çalışır ki köstebek, yıldızını saniyede 10–15 kere yere değdirir ve avını 120 milisaniyen kadar kısa sürede tespit edip yer. Bu özelliği ona, avını en hızlı yiyen memeli unvanını kazandırmıştır.[4]
Yıldız organ, burun olarak isimlendirilse de aslında koku alma değil, dokunma organı olarak vazifelidir. Yıldızın 22 etli uzantısı, 25.000 tane Eimer organı ile kaplı, çok yüksek hassasiyette mekanik bir reseptör sistemidir. Araştırmalar, yıldızdaki Eimer organların, neredeyse mikroskobik yüzeyi algılayabilir hassasiyette, basınç, titreşim ve harekete karşı çok duyarlı yaratıldığını göstermektedir.
Muhteşem Sistem
Köstebeğin alâmet-i fârikası olan yıldızında, muhteşem bir tasarruf sergilenir. Epidermisin dış yüzeyi, yaklaşık 40–60 μm çapında Eimer organları ile kaplıdır. Bu organlar, bal peteği şeklinde düzenlenmiştir ve 100.000’den fazla miyelinli sinir lifi tarafından uyarılırlar.
Yıldızın uzantılarının kesiti incelendiğinde, Eimer organlarından oluşan dış epidermis tabakası, bu organlara karşılık gelen sinir lifleri ve merkezi kan kaynağı içeren bir dermal bağ dokusu tabakası dikkat çeker.[5]
Beyin
Rahman Rabbimiz, bu küçük köstebeğe, yıldızın uzantıları ile koordineli çalışan harika bir sinir sistemi ve beyin de lütfetmiştir. Yıllar süren çalışmalarında Vanderbilt Üniversitesinden sinir bilimci Kenneth C. Catania, köstebeğin burnunu yansıtan yıldız modelinin, âdeta beyin anatomisine kazınmış olduğunu keşfetti. Köstebek, yıldızını toprağa her dokundurduğunda, beyninde yıldız şeklindeki görüntüsü ortaya çıkıyordu.[6] Anatomik olarak görülebilen beyin haritaları, ilginç sonuçlar gösteriyordu. Uyarılan yapı, neokortekste üç farklı haritada temsil ediliyor ve her biri 11 uzantıyı gösteren 11 modüllük birer dizi olarak görünüyordu. 11. uzantı, ana haritada büyük ölçüde temsil ediliyordu. Canlının davranışları gözlendiğinde, avını ayrıntılı incelemek için hep 11. uzantıya götürüp olağanüstü bir hızla analiz ederek yediği ortaya çıktı.
Minik köstebeğin rızıklanma mekanizması da büyüleyici bir hikmet ve rahmet mührünü yansıtmaktadır.
Dipnotlar
[1] Star Nosed Mole, How It Works Book of Amazing Animals, Imagine Publishing Ltd., 2012.
[2] Karen E. Petersen ve Terry L. Yates, “Condylura Cristata”, Mammalian Species, No. 129, The American Society of Mammalogists, 1980.
[3] Kenneth C. Catania, “The Sense of Touch in the Star-nosed Mole; From Mechanoreceptors to the Brain”, Philosophical Transactions of the Royal Society, (2011) 366, 3016–3025.
[4] Kenneth C. Catania, “Star Nosed Moles”, Current Biology Magazine, 15/21, R864, 2005.
[5] Kenneth C. Catania, “All in the Family–Touch Versus Olfaction in Moles”, The Anatomical Record, 303:65–76, American Association for Anatomy, 2020.
[6] www.nationalgeographic.com/news/2017/04/star-nosed-mole-touch-pain-senses/
