Java Salatalığı; sarmaşıkgillerden, meyvesi kabak ailesinden olan, Asya ormanlarında görülen bir tropikal bitkidir. Bu muhteşem ağaç, daha çok Endonezya adalarında ve Malezya takım adalarında görülmektedir.
Her varlığa zarif bir şekil veren Rabbimiz, bu bitkinin meyvelerini yaklaşık bir futbol topu büyüklüğünde ve çan şeklinde yaratmıştır. Çok sayıda tohum içeren meyveleri, ormanlık alanlarda, gölgede ve yükseklerde asılı hâldedir.
Bu ağacın tohumlarının kâğıt gibi büyük kanatları vardır. Olgunlaştıktan sonra yere düşerken bu kanatlar vesilesiyle uzun mesafeler katedebilir.
Bu bitki ilk olarak 1825 yılında, bir Alman botanikçi tarafından Zanonia macrocarpa olarak tanımlanmış olsa da şu an kabul edilen ismi Alsomitra macrocarpa’dır.[1]
Tohumların Yayılımı
Canlılar nesillerini sürdürebilmeleri için çeşitli hususiyetlerle donatılmıştır. Bu türe tohumunu uygun yere bırakabilmesi ve zamanı geldiğinde yeşermesi ve çoğalabilmesi için “kanatlar” verilmiştir.
Havacılık çalışmalarına ilham olan bu kanatlar, harika bir biyomimetik misalidir. 13 cm kadar olan kanatların aerodinamik yapıda olması dikkat çekicidir. Bu olağandışı yolculuk, yağmur sezonunun bitmesiyle başlar. Havaların ısınması, meyvenin kuruma evresine geçmesi ve tohumun olgunlaşması ile kanatlar kuruyarak tohumdan en uzaktaki uzun kenar hafifçe yukarı kıvrılır. Olgunlaşan meyvenin alt tarafından tohum düşerken farklı bir süreç başlamış olur. Mucizevî yaratılış sayesinde tohumun ağaçtan kayması sağlanır.[2] Ancak tohumun bu kayma hareketi, tamamen serbest düşme şeklinde değildir; gitmesi gereken yeri bilen bir planör gibi hedefe varana kadar rotasında devam ettirilir. Tohum havada süzülen bir kelebek gibi hareket eder. Bazen yükseklik kazanır, bazen durur, irtifa kaybeder ve hızlanır, hatta tekrar yükselir. Bu süreç Phugoid Salınım olarak adlandırılır.[3] Bulunduğu konuma göre kilometreler katedebilen bu tohum, neslini devam ettirebilmek için en uygun yere konarak vazifesini tamamlamış olur.
Havacılık Çalışmalarına İlham Olması
Tohumun uçuş sırasındaki özellikleri, bir Alman zoolog ve fizikçi tarafından incelenmiş ve 1897’de bu konuda bir makale yayımlanmıştır.[4] Bu makalede bahsi geçen Zanonia macrocarpa tohumunun hareketlerinden ilham alan Igo Etrich, heyecanla çalışmalara başladı. Bu çalışmalar havacılığın ilk adımları olarak tarihe geçti. Bu girişimler vesilesi ile Igo Etrich’in iş arkadaşı Franz Xaver Wels, 1904’te insansız bir planörü tasarlayıp başarılı bir şekilde uçurdu.[5] 1906 yılında da insanlı bir planör uçurularak önemli bir gelişme kaydedildi.
Igo Etrich’in ikinci durağı Viyana’ydı. 1907’de Praterspatz isimli uçağı inşa etti. Bugünkü insansız hava uçaklarının ve motorlu uçakların genel anlamda fikir babası olması bakımından bu alanda katkıları azımsanmayacak ölçüdedir.
Bir tohumun havada süzülmesinin iyi gözlenmesi ile başlayan ve havacılık alanında çığır açan gelişmeler, Rabbimizin sayısız ihsanlarına sadece bir misaldir.
Dipnotlar
[1] “Alsomitra macrocarpa”, en.wikipedia.org/wiki/Alsomitra_macrocarpa
[2] P. Walker, “Early Aviation at Farnborough”, vol. II: The First Aeroplanes”, London: Macdonald and Janes, 1974, s. 174–175.
[3] Stephen Corda, Introduction to Aerospace Engineering with a Flight Test Perspective, West Sussex: John Wiley & Sons, 2017.
[4] Friedrich Christian Georg Ahlborn, Der Schwebflug and die Fallbewegung ebener Tafeln in der Luft : über die Stabilität der Flugapparate, Hamburg : Friederichsen, 1900.
[5] Richard P. Hallion, Taking Flight: Inventing the Aerial Age from Antiquity Through the First World War (New York: Oxford University Press, 2003, s. 280.
