Derin suların gizemli canlıları, her geçen gün keşfedilen özellikleriyle insanları büyülüyor. Su altı derinlikleri; karanlık, soğuk ve yüksek basınçtan dolayı pek de kolay olmayan şartlar taşıyor. Bununla birlikte İlahî Rahmet, bu zorlu bölgede yarattığı canlıların imdadına her yönden yetişiyor ve onları çok hususî mekanizmalarla donatıyor.
Işıklı Oltalarıyla Fener Balıkları
Yaşadığı ortamdaki ihtiyaçlarına ulaşmaları ve düşmanlarından korunmaları için hikmet dolu bir tasarrufla donatılan canlılardan biri de su altı dünyasının, bilim kurgu filmlerinden gelmiş gibi görünen sakinlerinden fener balıklarıdır. Bu balık türleri, genellikle koyu griden, kahverengi veya siyaha kadar çeşitli renklerde yaratılmıştır.[1] Kendilerine has vücut yapılarında, kocaman kafaları ve keskin, yarı saydam dişlerle dolu hilal biçimli devasa ağızları ile dikkat çekerler.
Korkunç görünümlü dişi fener balıkları, avlanırken kullandıkları ışıklı oltalarıyla meşhurdur. Olta olarak isimlendirilen unsur, sırtlarından gelip ağızlarının önüne doğru sarkan sırt omurgalarıdır. Bu organ hareketlidir ve ucu ışıklıdır. Aslında fener balığının kendisinin ışık üretebilme özelliği yoktur, vücudunda biyolüminesans (biyoışıma) yapmaz. Bu yüzden ışık üretiminde, bakteriler yardıma gönderilir.[2] Oltasının ucu, parlak ışık üreten bakterilerle doludur. Tıpkı yem gibi görünen bu ışıklı kısım, çevredeki küçük balıklar için çok caziptir. Yemi yemek için bu bölgeye yaklaşan balıklar, fener balığının ağzına yönlenmiş olur ve ürkütücü bir sürprizle karşılaşırlar. Birden karşılarında açılan dev bir ağız tarafından yutulurlar. Fener balığının ağzı o kadar büyük ve vücudu o kadar esnektir ki balık, ağzını hızla normalin 12 katı büyüklüğünde açar ve avını içine çeker. Üstelik bütün bu olaylar, saniyenin 6000’de birinde gerçekleşir.[3] Rezzak Rabbimiz, takdir ettiği bu muhteşem sistemle mahlûkunu rızıklandırır.
Bu esnada fener balığıyla bir arada yaşayan bakteriler, balığın rızkıyla buluşmasında vazife yaparken kendileri için de hayat sürdürüp çoğalabilecekleri bir alan bulurlar. Bu şekilde güzel bir yardımlaşma ve dayanışma örneği görülür. Akıl ve şuurdan yoksun bir balık ve bakterilerin, denizlerin karanlıklarında birbirinin imdadına koşturulması, bize Rabbimizin rahmetinin sır dolu ve göz kamaştırıcı güzelliklerini sergiler.
Pasifik Futbol Balığı
Fener balıklarından kocaman bir topa benzeyen Pasifik futbol balığı (Himantolophus sagamius) ise,[4] avını tuzağa düşürmek için çok daha sıra dışı bir strateji kullanarak göz kamaştırıcı bir ışık gösterisi düzenler.
Nadir karşılaşılan Pasifik futbol balıklarının bir örneği, Mayıs 2021’de California, Newport Sahili’nde karaya vurunca, LA County Doğa Tarihi Müzesi balık bilimcilerini harekete geçirdi.[5] Balığın ışıma özelliklerini detaylı incelediler. Araştırmacılar, tüm fener balığı türlerinin beslenmelerinde ışıklı olta kullandığını biliyordu. Fakat Pasifik futbol balığı üzerindeki araştırmalarında, hayret verici bir durumla karşılaştılar. Çalışmalarının Balık Biyolojisi Dergisi’nde yayımlanan sonuçlarına göre, Pasifik futbol balığı sadece oltasından ışık yaymakla kalmıyor, aynı zamanda ışığının rengini de “harikulade bir ışık topuna” dönüştürebiliyordu.
Araştırmacılara göre, bazı fener balığı türlerinin oltalarının ucunda sadece küçük bir ışık noktası bulunurken bazılarının daha uzun ve karmaşık, hatta bir kısmınınsa birden fazla parlayan uzantısı olabiliyordu. Bu türlerin hepsinde ışık kaynağı, biyolüminesans yapan bakterilerdi. Fakat bu yeni çalışma, Pasifik futbol balığının ışık gösterisinde, farklı bir taktik kullandığını ortaya çıkardı: Biyofloresan özelliği.
Bu özellik, biyolüminesanstan farklıdır. Biyolüminesans canlının ışık üretmesi iken biyofloresan ise canlının ışığı değiştirmesidir. Yani ışığı emerek farklı renkte tekrar yaymasıdır. Bu muhteşem hâdise, canlının derisinde veya dokularında bulunan ve ışığı emen proteinler vesilesiyle gerçekleştirilir. Pasifik futbol balığı da yakından incelediğinde, yemi tutan sap üzerinde biyofloresan kristal yapılar bulunmuştur.
“Nur” ismiyle karanlıkları aydınlatan Rabbimiz, ışıklı canlılarda da bu ismini bizlere tefekkür ettirmektedir. Kim bilir bu harikulade olayın detayları üzerindeki çalışmalar devam ettikçe, daha nice ışıklandırma örnekleri keşfedilecektir.
Dipnotlar
[1] www.nationalgeographic.com/animals/fish/facts/anglerfish
[2] A. F. Mensinger, Anglerfish, “Bioluminescence in Fishes”, Encyclopedia of Fish Physiology, 2011.
[3] Katie Carman, “The Deep-ocean Anglerfish Catches Prey With the Lure on Its Head”
[4] en.wikipedia.org/wiki/Footballfish
[5] www.popsci.com/animals/deep-sea-anglerfish-biofluorescence
