Ay’a ayak basan ilk insanın Neil Armstrong olduğunu çoğumuz biliriz. Peki, Ay’a ayak basan son kişiyi biliyor musunuz? Armstrong’tan üç yıl sonra, 1972’de, Ay’a gönderilen üç astronottan biri olan Gene Cernan, Ay’la insan temasını gerçekleştiren toplam 12 insanın sonuncusu olarak dünyaya dönmüştür. Cernan’ın Ay’da yaptığı kısa konuşmanın son sözleri, “Bütün insanlık için barış ve umut.” olmuştur.
Elbette milyarlarca dolara mal olan Ay ziyaretlerinin maksadı astronotların tatillerini orada geçirmeleri değildir. İnsandaki merak, keşfetme ve ilim aşkı; insanoğlunu uzaya sevk etmiştir. Uzay yolculuklarında ABD ile Rusya arasındaki Soğuk Savaş’ın da etkisi inkâr edilemez.
2013 yılındaki son Ay seferine kadar, çoğu başarılı olmak üzere Ay’a toplamda 20 araç gönderilmiş ve bunlardan sekiz tanesi insanlı ziyaret olmuştur. Ay yolculuğuna katılan toplam 24 astronottan 12’si Ay’a ayak basarken diğerleri uzay aracının içindeki ve dışındaki görevlerde yer almıştır.
Ay seferlerinin sona ermesinin birkaç sebebi bulunmaktadır. Bunlardan biri, insanlı ziyaretlerin maliyetinin çok yüksek olmasıdır. Mesela Apolla Programları için yaklaşık yarım trilyon dolar harcanmıştır. Ay’a olan ilgiyi başka alanlara yönlendiren diğer sebepler; insanlı ziyaretlerin riskli olması, uzaydaki gezegenler ve asteroitler gibi gök cisimlerine yöneliş ve ülkelerin birbirleriyle mücadele etmesi yerine ortak çalışmalara başlamasıdır. Ortaklaşa yapılan uzay araştırmalarının bir göstergesi, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda 2019 yılı itibariyle 51 Amerikalı, 39 Rus, 6 Japon, 3 Alman, 3 İtalyan, 2 Fransız, 2 Kanadalı, 1 Belçikalı, 1 Hollandalı ve 1 İngiliz’den oluşan ekibin görev almış olmasıdır.[1]
2022 yılında, Ay’a yapılan son ziyaretten tam 50 yıl sonra insanlık, Ay’a tekrar gitmeye karar verdi, fakat bu sefer kalıcı çalışmalar yapılması planlanıyor. İlk denemesi prova mahiyetinde ve insansız olacak Artemis Uzay Programı’nda şu ana kadar kullanılan en güçlü ateşleme sistemi yer alacak. Yaklaşık 93 milyar dolara mal olacak programa birçok ülke ve özel şirket katılmakta. Bu çalışma ile bir kadın astronot da ilk kez Ay’a gönderilecek.
Peki, “Ay olmasaydı ne olurdu?” sorusuna cevap verecek olursak: Bizden yaklaşık 385.000 km uzaklıkta olan tek uydumuz, Dünya etrafındaki bir dönüşünü 29,5 günde tamamlamaktadır. Ay’ın Dünya etrafındaki ve Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüş süreleri aynı olduğu için Ay’ın hep aynı yüzünü görürüz. Aynı zamanda Ay, yerküremizden her yıl 3,75 cm uzaklaşmaktadır.[2]
ABD’deki Maine Üniversitesi’nden astronom Neil F. Comins’e göre, yerküremizin hayatı idame ettirmeye müsait bir ortam olmasının sebeplerinden biri de Dünya ve Ay arasındaki hassas dengedir. Mesela, Ay yaratılmasaydı Dünya üzerinde bir çekim etkisi olmayacak ve gel git hâdisesi meydana gelmeyecekti. Böylece bir gün yaklaşık sekiz saat olacak ve Dünya üç kat daha hızlı dönecekti.
Bir gezegenin kendi ekseni etrafında daha hızlı dönmesi, yüzeyindeki rüzgârların daha şiddetli esmesine yol açar. Ayrıca hava, kara ve denizler arasındaki ısı değişimi daha hızlı olur ve yeryüzünde doğu batı doğrultusunda, hızı saatte yaklaşık 160 kilometre olan kasırgalar eser. Böyle bir durum insanlar da dâhil olmak üzere çoğu canlının hayatta kalmasını zorlaştırırdı. Ayrıca yerkürenin merkezinde sıvı hâlde olan çekirdek daha hızlı döner ve arzımızın etrafında oluşturduğu manyetik alan da daha kuvvetli olurdu. Bu durum ise hem atmosferin yapısında değişiklikler meydana getirir hem de manyetik alanı kullanarak yön bulan deniz kaplumbağaları, som balıkları, yılan balıkları, güvercinler, göçmen kuşlar gibi birçok hayvanın hayatını tehdit ederdi.
Ay’ın var oluş hikmetlerinden biri de yerkürenin dönme ekseninin 23,5 derece olmasında rol almasıdır.[3] Dünyanın bu eğikliği mevsimlerin meydana gelmesine ve Ekvator’un dengeli miktarda güneş ışığı almasına vesile olur. Böylece yeryüzünde hayatın devam etmesine uygun iklim şartları oluşturulur. İlaveten Ay, uzay boşluğunda gezen göktaşlarına karşı bir kalkan vazifesi gördüğünden, yeryüzüne göktaşı düşmesine engel olur.
Bahsedilen bu meseleleri düşününce, Ay’ın insanoğlu için yaratıldığı açıkça görülmektedir. Ay’ın bu ayrıcalığına Kur’ân’ı Kerîm dikkatimizi şöyle çekiyor: “… güneş ve Ay’ı da vakitlerinizi hesaplamak için O yarattı.” (En’âm, 6/96).
Netice olarak, insanlık için bu kadar önemli olan Ay’ı incelemek ve sırlarını ortaya çıkarmak için yapılan bütün çalışmalar, “trilyonlarca galaksi ve her galaksideki milyarlarca yıldızdan meydana gelen kâinat” için küçük bir adım da olsa çok değerlidir.
Dipnotlar
[1] “List of visitors to the International Space Station”
[3] Nuri Balta, Ay Olmasaydı: Astronomi O’nu Anlatıyor, İstanbul: Muştu Yayınları, 2014.
