Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı,
Söz ola ağulu aşı, bal ile yağ ede bir söz.
Yunus Emre, çağlar öncesinden dilin gücüne bu mısralarla dikkat çeker. Farklı çağlarda birçok hatip, insanları yönlendirmek için dili bir araç olarak kullanmıştır.
Etkili kullanıldığında dil, insanları bir hedefe yönlendirir, teşvik eder ve onların düşünce ve duygularını biçimlendirir. Kötü niyetle kullanılan dil ise, insanları felaketlere sürükleyebilir.
Martin Luther King
Dünya genelinde ırklar arasındaki eşitliği savunan, şiddet karşıtı düşünceleriyle öne çıkan ve Nobel Barış Ödülüne layık görülen Martin Luther King, insanlara tesir eden bir hatipti. ABD’deki ırkçılığın ortadan kaldırılması için ciddi girişimlerde bulundu. 28 Ağustos 1963’te, Washington’da yapmış olduğu konuşmasını 250.000’den fazla kişi dinledi. Söz sanatlarını başarılı bir şekilde kullanan King’in bu konuşmasında, “Bir hayalim var.” cümlesini tekrarlaması dikkat çekti.[1]
King’in konuşmalarında, problemlerin çözümü için muhataplarını aksiyona davet eden, “Şimdi tam zamanı” gibi tesirli ifadelere yer verdiği görülür. King; yaşama hakkı, özgürlük ve mutluluğu üç temel kavram olarak belirlemiş ve bunları sık sık kullanarak söylemlerini hafızalara kazımayı başarmıştır. Konuşmalarında Abraham Lincoln’ün ifadelerine de atıfta bulunmuş, özenle seçilmiş bu referans, hitabetine destek sağlamıştır.
King, konuşmalarında tekrarlara önem verir. Bir konuşmasında “özgürlük” kelimesini 20 defa, “adalet” kelimesini ise sekiz defa kullanmıştır. Ayrıca, birliktelik duygusu sağlamak için, “biz” ve “bizim” gibi kelimeleri sık kullanmayı tercih etmiştir.[2]
Hitler
Yönlendirici konuşmalar, her zaman Martin Luther King’in yaptığı gibi toplumun faydasına ve barışçıl olmamıştır. Bunun yakın tarihteki en dikkat çekici örneği Adolf Hitler’dir.
Temel destekçisi ve hedef kitlesi olan işçi sınıfını iyi tanıyan Hitler, konuşmalarında hatırlanması kolay, kısa ve basit cümleler kullanmıştır. Düşünce ve duygularda şartlanmalar oluşturacak şekilde, “Ya Yahudileri imha ederiz ya da onlar bizi yok edecekler.” gibi hükümler kullanarak algıları yönetmiştir. Hitler gibi zalim bir diktatör, dili etkili bir biçimde kullanarak felâketle sonuçlanacak eylemlerini bütün bir ulusa mâl edip onları harekete geçirebilmiştir.
Dilin gücü eşsizdir. Yeter ki iyi niyetle ve güzel maksatlar için kullanılsın.
Dipnotlar
[1] www.archives.gov/nyc/exhibit/mlk
[2] sixminutes.dlugan.com/speech-analysis-dream-martin-luther-king/
