1907 yılında Nature dergisinde yayımlanan bir vaka çalışması şu şekildedir: İngiltere’nin Plymouth şehrinde yapılan çiftçi festivalinde bir yarışma düzenlenir. 787 çiftçinin önünde kesilen bir öküzden, derisi yüzüldükten sonra kaç kilogram et çıkacağı sorulur. Çiftçiler tahminlerini bir kâğıda yazar. En yakın tahminde bulunanlar ödüllendirilecektir. Kâğıtlar toplanır ve yapılan tahminlerin ortalaması hesaplanır. İlginç bir şekilde ortalamanın gerçek değere en yakın olduğu ortaya çıkar.[1] Ortak aklın önemini gösteren başka çalışmalarda da benzer sonuçlar ortaya çıkmaktadır.
Günümüzde karakter, tecrübe ve bilgisiyle her ferdin müzakere edilen bir konuya destek vermesiyle ortak hareket ve projelerin daha verimli olduğu görülmektedir. Ortak bir vizyonla hareket etmek, ferdî girişimlerin önündedir ve daha uzun solukludur.
Beraber harekette sesler daha gür ve senkronize çıkar. “Kuramoto modeli” adı verilen deneyde de bu düşünce ispat edilmektedir.[2] Matematiksel formülü de olan bu modele göre, yan yana hareket eden nesneler, zamanla senkronize olarak büyük bir kuvvet oluşturur. Her bir sistem, yakınındakilere tesir ederek faz farkını en aza indirme eğilimindedir. Mesela, konser salonlarındaki alkışlamalar sırasında zamanla senkronize sesler çıkmaya başlar. Ritmik alkış, her ferdin alkışlama frekansının hemen hemen yarıya düşürülmesi ile oluşur, yani frekans dağılımının genişliği azalır. Ara sıra ritim kaybolsa da zamanla yeniden oluşur.[3]
10 Haziran 2000’de Londra’daki Thames nehri üzerinde inşa edilen Millennium köprüsünden geçişler kısıtlanmıştır. Çünkü belli bir sayıda insanın köprüde aynı anda yürümesi, köprünün fazla sallanmasına sebep olmaktadır.[4]
Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri de bu meseleye şöyle dikkat çekmektedir: “Evet, üç elif ittihad etmezse, üç kıymeti var. Sırr-ı adediyet ile ittihad etse, yüz on bir kıymet alır. Dört kere dört ayrı ayrı olsa, on altı kıymeti var. Eğer sırr-ı uhuvvet ve ittihad-ı maksat ve ittifak-ı vazife ile tevafuk edip bir çizgi üstünde omuz omuza verseler, o vakit dört bin dört yüz kırk dört kuvvetinde ve kıymetinde olduğu gibi, hakikî sırr-ı ihlâs ile, on altı fedakâr kardeşlerin kıymet ve kuvvet-i mâneviyesi dört binden geçtiğine, pek çok vukuat-ı tarihiye şehadet ediyor.
Bu sırrın sırrı şudur ki: Hakikî, samimî bir ittifakta her bir fert, sair kardeşlerin gözüyle de bakabilir ve kulaklarıyla da işitebilir. Güya on hakikî müttehid adamın her biri yirmi gözle bakıyor, on akılla düşünüyor, yirmi kulakla işitiyor, yirmi elle çalışıyor bir tarzda mânevî kıymeti ve kuvvetleri vardır.”[5]
Hadis-i şeriflerde ibadetlerin toplu hâlde yapılmasının daha faziletli olduğu vurgulanmıştır.
Mesela, “Cemaatle kılınan namaz, tek başına kılınan namazdan yirmi yedi derece daha faziletlidir.”[6]
Sonuç olarak, sosyal gerçekler ve dinî kaynaklar, ortak akılla hareket etmenin daha faydalı olduğunu ortaya koymaktadır. Ehil ve tecrübeli kişilerle müzakere ve istişare ederek karar vermek, hata yapma ihtimalini azaltacaktır.
Dipnotlar
[1] www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4321202
[2] en.wikipedia.org/wiki/Kuramoto_model
[3] www.researchgate.net/publication/1821065_Physics_of_the_rhythmic_applause
[4] www.nature.com/articles/s41467-021-27568-y
[5] Bediüzzaman Said Nursî, Lem’alar, İstanbul: Şahdamar Yayınları, 2010, s. 202.
[6] Buhari, Ezân, 30; Müslim, Mesâcid, 249.
