İnsanoğlu, dünyaya geldiğinden beri, başta yeryüzündeki canlı ve cansız varlıklar olmak üzere kâinatı anlamaya çalışmaktadır. Bu çaba birçok bilim dalının doğmasına sebep olmuştur. Mesela; fizik, kimya ve coğrafya ile yeryüzü, madde ve maddedeki değişiklikler, biyoloji ve tıp ile canlılar incelenirken astronomiyle uzay araştırılmaktadır.
Günümüzde, dünyadaki 25 binin üzerindeki üniversitede[1] ve yine binlerce araştırma enstitüsü, laboratuvar ve gözlemevi gibi bilim merkezinde, milyonlarca akademisyen, yeryüzü ve fezadaki madde ve hâdiselerin hikmetlerini araştırmaktadır. Fakat dünyada o kadar çok canlı çeşitliliği (8,7 milyon)[2] ve canlıların özellikleri vardır ki bir bilim insanı ancak bir canlıyı inceleyebilmekte ve bir doktor sadece bir organ ya da sistem üzerine doktorluk yapabilmektedir. Mesela bir göz doktorunun sadece gözle ilgili detaylı bilgisi vardır veya bir zooloğun hayatı sadece bir hayvanı, mesela kurbağayı incelemekle geçmektedir. Bir kimyacı, kimyanın onlarca dalından ancak bir dalında tam mânâsıyla uzmanlaşabilir.
Tabiattaki hâdiselerde bir uyum ve estetik söz konusudur. Mesela güneşin faydaları saymakla bitmez iken güneşin duruşu, doğuşu ve batışında bir güzellik vardır. Karın ve yağmurun yağmasının onlarca hikmeti varken yağışlarını seyretmek hoşumuza gider.
Yakamoz
Yakamozu izlemeyi hepimiz severiz, şairlere ilham kaynağıdır, adına şarkılar yazılmıştır.
Peki, yakamoz esnasında, denizlerde harika bir hâdise gerçekleştiğini biliyor muyuz?
Balık larvalarının gelişimi için parlak ay ışığı çok önemli bir faktördür. Ay ışığının ortaya çıkmasıyla larvalar yüzeye yaklaşırken onlarla beslenen avcılar tabana iner.
Altı bantlı wrasse (Thalassoma hardwicke) larvalarıyla yapılan bir çalışmada,[3] gelişimin Ay’ın yükselmesiyle maksimum seviyeye çıktığı, yani gecenin ikinci yarısındaki parlak ışığın, ilk yarısına göre daha tesirli olduğu gözlemlenmiştir. Aynı zamanda Ay’ın evrelerinin de önemli olduğu ve bulutlu gecelerin, larva gelişimini yavaşlattığı tespit edilmiştir. Ay ışığının çıkmasıyla altı bantlı balığının en çok beslendiği gıdası olan zooplanktonlar yüzeye yaklaşır. Bu türlerin avcısı olan ışıldakgiller ise denizin derinliklerindedir.
Kutup Aurorası
Görsel bir şölen olan kutup ışıkları ya da kutup aurorası, kutuplara yakın yerlerde gerçekleşmekte, hatta günümüzde bazı ülkelerde bunun turizmi yapılmaktadır. Aslında buradaki hâdise apaçık bir rahmet tecellisidir. Çünkü canlılar için felaket olabilecek bir durum görsel şölene çevrilmektedir.[4]
Nükleer patlamalarla sürekli hareket halinde olan Güneş’in yaklaşık 1 milyon derece sıcaklığa sahip korona katmanından kurtulan parçacıklar uzaya dağılır. Yüklü parçacıklardan oluşan bu rüzgâr, Güneş’ten her yöne saniyede 400 metre gibi bir hızla yayılır. “Güneş rüzgârı” diye adlandırılan bu manyetik rüzgâr, Dünya’nın manyetik alanını etkiler ve atmosferin manyetosfer katmanında fırtınalara sebep olur.
Dünya’nın manyetik alanı Güneş’ten gelen bu zararlı ışınları kutup bölgelerine yönlendirir ve bu ışınlar orada yoğunlaşır. Dünya’nın kutuplarındaki “aura” denilen mavi, kırmızı ve yeşil renklerdeki kutup ışıklarının harikulade görüntüsü bu şekilde yaratılır.
Yıldız Kayması
“Yıldız kayması” olarak bilinen olay; atmosferimize giren bazı gök taşlarının yanması hâdisesidir. Her an atmosferimize çarparak dağılan binlerce göktaşı, toz halinde yeryüzüne inmektedir. Çok büyük bir hızla atmosfere giren asteroitler, sürtünmeden dolayı yanarak parçalanmakta ve büyük bir kısmı toz haline gelmektedir. Bu tozlarda bulunan bol miktardaki demir atomu; dünyadaki hayat zincirinde ve fotosentezle üretilen oksijenin büyük kısmının üretilmesinde hayatî rolü olan okyanuslardaki bitkisel planktonların gıdasıdır. Yani ekolojik dengede çok büyük fonksiyonu olan planktonların rızkı, yıldız kayması dediğimiz hikmetli hâdise sırasında gerçekleşmektedir.
Hayat ne güzel değil mi? Kâinattaki harikulâde hâdiseler, muhteşem sanatlarla bezenerek insanoğlunun hem faydalanacağı hem de zevk alacağı bir şekilde icra edilmektedir.
Dipnotlar
[1] truowl.com/university/how-many-universities-exist-in-the-world
[2] www.wonderopolis.org/wonder/how-many-animals-are-there-in-the-world
[3] www.researchgate.net/publication/348439295_Lunar_rhythms_in_growth_of_larval_fish
[4] www.nasa.gov/feature/goddard/2017/esa-nasa-s-soho-reveals-rapidly-rotating-solar-core
