Yapay zekâ araştırma şirketi OpenAI tarafından geliştirilen ve diyalog kurma konusunda uzmanlaşmış bir prototip yapay zekâ sohbet uygulaması olan ChatGPT, 30 Kasım 2022 tarihinde hizmete sunuldu ve iki hafta içinde bir milyon aboneye ulaştı.[1]
ChatGPT’ten “ihlas” kavramını tarif etmesini istedik. İşte verdiği cevabın tercümesi:
“İhlas, dürüst ve samimi olmaktır. İnsanın, olmadığı bir kimse gibi davranmaması demektir. Samimi olan kişi düşüncelerinde, duygularında ve davranışlarında içtendir ve başkalarını aldatmaya, yanıltmaya çalışmaz. İhlaslı olmak aynı zamanda iletişimde açık ve dürüst olmayı ve kişinin gerçek niyetlerini veya motivasyonlarını saklamamayı da içerir. İhlas, başkalarıyla güven oluşturmaya ve daha derin bağlar kurmaya yardımcı olduğundan, ilişkilerde ve genel olarak hayatta geliştirilmesi gereken önemli bir vasıftır.
İhlas, kişinin eylemlerinde ve niyetlerinde dürüst ve samimi olma niteliğidir. Rol yapma veya aldatma, ihlasa zıttır. Samimiyet genellikle dürüstlük, bütünlük ve açık sözlülük ile ilişkilendirilir ve birçok kültür ve toplumda önemli bir erdem olarak kabul edilir. İhlaslı ve samimi olan insanlara güvenilir ve saygı duyulur, çünkü başkalarıyla olan iletişim ve etkileşimlerinde hayal kırıcı söylem ve eylemlere tenezzül etmezler.”
ChatGPT, İslam’da ihlas ve samimiyetin önemi konusunda ise şu metni sundu:
“İslam’da samimiyet çok önemli bir fazilet olarak kabul edilir ve genellikle “ihlas” olarak adlandırılır. İhlas, kişinin düşüncelerinde, sözlerinde ve eylemlerinde sahici, dürüst ve doğru olmasıdır.
İslam’a göre ihlas, bir kişinin huzuru için esastır ve kişinin Allah ile olan ilişkisinde çok önemli bir husustur. Allah insanların gerçek niyetlerini bilir; inançlarında samimi olanları ödüllendirir.
İhlas, başkalarıyla iyi ilişkileri geliştirmenin bir yolu olarak da vurgulanır. Kişinin başkalarıyla etkileşimlerinde samimi olmasının, güven oluşturmaya ve dostluk ve topluluk bağlarını güçlendirmeye yardımcı olduğuna inanılır.
İhlas, kişinin kendine ve başkalarına karşı dürüst olması, hayatının her alanında doğruluk ve hakkaniyetle hareket etmesiyle ilgilidir. İhlas, anlamlı bir hayat sürmek için gereken önemli bir erdemdir.
Tasavvufta saf bir niyete sahip olmak için, kişi bencil motivasyonları ve nefsanî arzuları terk etmeye çalışmalı ve bunun yerine yalnızca Allah’ın rızasına uygun hizmetlerde bulunma ve başkalarına faydalı olma arzusu taşıyan özverili ve saf bir kalble hareket etmelidir. Bu şekilde niyeti saflaşan bir kişi, alçakgönüllülük, şefkat ve sadakatle Allah’a yakın bir hâle gelebilir.”
Samimiyet konusunda yazdığı kısa bir hikâye ise şu şekilde:
“Bir zamanlar, kırların engebeli tepelerine yuvalanmış küçük bir köyde, Maria adında genç bir kız yaşarmış. Maria, köyün her yerinde nazik ve samimi, her zaman başkalarının iyiliğini düşünen biri olarak bilinirmiş.
Bir gün köy, evleri yerle bir eden ve birçok insanı yuvasız bırakan korkunç bir fırtınaya mârûz kalmış. Maria, arkadaşlarının ve komşularının acı çektiğini görünce çok üzülmüş; yardım etmek için bir şeyler yapması gerektiğini biliyormuş.
Maria hiç tereddüt etmeden ihtiyacı olanlara kendi evini açmış ve onlara sıcak bir barınak sağlamış. Yerinden edilenlerle ilgilenmek için durmadan dinlenmeden çalışmış, yemek pişirmiş ve konaklamalarını olabildiğince konforlu hâle getirmek için elinden gelen her şeyi yapmış.
Maria’nın cömertliği ve samimiyetine dair haberler bütün köye yayıldıkça, giderek daha fazla insan yardım almak için yanına gelmiş. Ne kadar meşgul olursa olsun ya da ihtiyaç ne kadar büyük olursa olsun yardım etmekten asla çekinmemiş.
Sonunda, köye ümit ve şifa gelmesine vesile olan şey, Maria’nın özverili nezaket ve samimiyetiymiş.”[2]
Bu metinler yapay zekânın, insaniyetin müşterek bilgi ve kültür birikimini yansıtmaya başladığına işaret ediyor. Bakalım gelecekte ne tür sonuçları görmek nasip olacak?
Bundan yaklaşık 30 yıl önce, muhterem Fethullah Gülen Hocaefendi bir sohbetinde şu mealde sözler söylemişti: “Gelecekte beynin fonksiyonlarını taklit edecekler, ama ruhun fonksiyonlarının aynısını gerçekleştirmek mümkün olmayacak.”
Nihaî olarak ruhun hayatı ve şuuru, kalbin eşsiz bir latife olması, onları taklit edilemez kılıyor. Ancak ruhları uyanık ve kalbleri münevver kişiler algoritmaları düzenlerlerse, sonuçlar daha insanî ve fıtrî hâle gelebilir.
Dipnotlar
[1] “ChatGPT”, en.wikipedia.org/wiki/ChatGPT
[2] “ChatGPT: Optimizing Language Models for Dialogue”, openai.com/blog/chatgpt/
